Материалы сайта
Это интересно
Конспект по истории Беларуси
БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РАСИЙСКАЙ ИМПЕРЫИ ( кан. ХVIII — пач. XIX ст.) 1. Администрацыйна -гаспадарчыя пераутварэнни царскага урада на землях Беларуси. 2. Беларусь у вайне 1812 г. 3. Эканомика Беларуси у кан. ХVIII — пач. XIX ст. 1. У вынику 3 падзела Р. П. да Расии адышли беларуския земли з насельництвам звыш 3 млн. чалавек. На гэтыя земли было распаусюджана администр.-тэрытар. дзяленне аналагичнае расийскаму. Спачатку 3-х ступенчатае: губерня, правинцыя, уезд. Затым 2-х: губерня, уезд. Тэрыторыя Беларуси увашла у склад губерняу: Виленская, Вицебская, Магилеуская, Минская, Гродзенская; пры гэтым у склад Вицебскай увашли таксама уезды з 3 руск. и латышск. паселишчами, а у Виленскую и Гродзенскую уезды з 3 польск. и литоуск. паселишчами. Вицебская и Магилеуская губерни были аб`яднаны у Беларускае вицэ- губернатарства, а Виленская, Гродзенская и Минская — у Литоускае вицэ- губернатарства. Выканаучая улада перадавалася губернатарм, у губернских гарадах губернския прауленни, казенныя палаты и инш. установы. Насельництва Белар. на працягу месяца пасля выдання загаду урада аб уключэнни у склад Расии прыводзилися да прысяги. Асобы, якия адмовилися павинны были у 3 месячны срок выехаць за мяжу. Им дазвалялася распрадаць нерухомасць. Па заканчэнни тэрмину непраданая нерухомасць перадавалася у казну. Шляхце прысягаушай уладзе надавалися тыя ж правы, што и расийскаму дваранству. Але руск. урад знишчыу иснуючую тут бескантрольную уладу и самастойнасць магнатау, скасавау и права мець уласныя войски, межы, абмежавау самастойнасць шляхты. У мэтах умацавання сваей сац. апоры у зах. землях, царски урад шырока раздавау тут земли з сялянами руск. памешчыкам, буйным ваен. чынам и дзярж. саноуникам. Найбольш буйныя уладанни были даны кн. Пацемкину, графу Румянцеву-Задунайскаму. Усяго за 1772 — 1801 гг. на Беларуси было разданарус. памешч. больш 200 тыс. рэвизких душ (мужчыны). Была таксама захавана арэнда казеннай маемасци. У пач. 19 ст. амаль усе яны были у арэндзе у духавенства и чыноуникау. Па жалаванай грамаце Кацярыне II у 1774 г. была утворана беларуская катал. иепархия. Устанауливалася свабодная каталицкая веравызнанне, захоувалися земельн. уладанни каталицких касцелау и манастыроу. На беларуския гарады было распаусюджана палажэнне "Жалаванай граматы гарадам" 1785 г. У их ликвидавалася юрысдыкцыя свецких и духоуных феадалау у адносинах да иснаваушых на их землях гараджан. Многия прыватныя гарады и мястэчки были выкуплены урадам. Для киравання гаспадарчым жыццем гарадоу з прадстауникоу гарацких саслоуяу выбиралася Дума. Купецтва мела права на гильдэйскую арганизацыю. Па сутнасци грамата даная гарадам служыла интарэсам развиваушайся буржуазии. Становищча сялян амаль не змянилася. Прауда, у вынику перавода секвестраваных маенткау у разрад дзяржауных пражываючыя у их сяляне пазбаулялися ад бескантрольных самауласникау. Разам з тым некаторыи катэгорыи сялян якия раней личылися свободными были ператвораны у прыгонных. На Беларуси была распаусюджана рас. падатковая систэма. Усе падаткаабкладаемае насельництва павинна было плациць падушны падатак (раней падымны), земски збор. Купецтва плацила 1/4 частку % ад абвешчанага капиталу. У першыя гады уключэння Бел. у склад Рас. Имп. урад аблегчыу насельництву выплату дзярж падаткау. Так у снежни 1772 г. насельництва усх. Бел. на паугода было пазбаулена ад падаткау, ажыццяул. гэта з палит. меркаванняу и дзярж. неабходнасци. У красавику 1793 г. на два гады вызваляецца ад падаткаабкладання цэнтр. Белар. З 1797 г. на працягу 10 гадоу усе губернии Бел. плацили падатак у 2 разы меньш, чым рус. губурнии. Асобныя загады адносилися да становишча яур. насельн. Яурэям, якия займалися гандлям дазволили записвацца у купецтва. Загадам 1794 г. устанауливалася рыса аседласци у межах бел. и укр. губерн. Асноун. закон. кодэксам для Беларуси працяглы час заставауся Трэци Статут ВКЛ. Але у губерниях па расийск. узору были утвораны 2 палаты у судах: грамацк. и крыминальнага права, а таксама Верхния суды. Ацэнки уключэння Бел. у склад Расии сення носяць дэяметрычны супрацьлеглы характар. Традыцыйны гимт. погляд на гэтыя падзеи, што у вынику уключэння Бел. у склад Расии была перарвана прымусовая паланизацыя и акаталичванне беларусау, супрацьлеглы — што паланизацыя не тольки не зменьшылася, але и узмацнилася. Пазбауленне ад рэлигийнага прыгнету вельми спрэчнае. Але разглядаючы першыя пераутварэнни расю уладуможна вызначыць некаторыя станоучыя моманты: . быу пакладзены канец феадальнай анархии, якая была перашкодай эканам. развиццю; . уключэнню Беларуси у агульнарас. систэму гаспадарання, агульнарасийски рынак, што спрыяла аздарауленню эканомики; . адбылося рэлигийнае з`яднанне усх. слав. народау Першапачаткова Бел. урад характарызавауся асцярожнасцю, памяркоунасцю, але у далейшым прадпрымалися кроки якия раз`ядноували грамацтва. Край раскалоуся на 2 частки. Расия не уличвала, што Беларусь перажыла свой асабисты этап культурнага и эканамичнага развицця, што разам з польскими тэндэнцыями были и польска-литоуския настрои, што бел. край и бел. народ у пач. 19 ст. прадстауляу сябе не часткай якога-небудзь народа, а аутаномнай, даволи интыграванай адзинкай. 2. У вынику рэвалюцыи канца 18 ст. у Фр. прышла да улады буйная буржуазия. Яе узначалиу Напалеон. У 1804 г. абвясциушы сябе Императарам Францыи, у интарэсах французкай буржуазии ен веу захопницкия войны,парабациу народы и шматликия гасударствы. Прайшло усяго 18 год рускага гаспадарання на Беларуси, таму сувязь з Расияй была даволи слабай, у вярхоуных слаях грамацтва яшчэ были моцныя настрои настальгии па страчанай вольницы, а прагрэсиуная думка не прымала метады знишчэння польскай дзяржаунасци. Асноуная масса насельництва была абыякавай да марау и идэй пануючага класу. Дамагаючыся поунай падтрымки польскага грамацтва Напалеон абяцау адрадзиць Р. П. у межах 1772 г. У ноч на 24 чэрвеня 1812 года 600 тыс. армия Напалеона перайшла межы Расии. У яки ужо раз Беларусь стала тэатрам ваен. дзеянняу. Кали Напалеон веу падрыхтоукуда вайны, ен планавау раптоуным нападам разбиць асноуныя силы Расии у раене Гродна захаваушы сваю ударную силу, спыницца у Минску и Смаленску, правясци зиму у Литве и перанесци кампанию на 13 г. Супраць войск Напалеона Расия у пач. вайны выставила каля 185 тыс. салдат. Руския войски складалися з трох армий: . першая пад камандваннем Барклая де Толи; . другая — Баграциена; . трэцяя — генерала Тарнасава. Рус. войски ухиляючыся ад рашучых дзеянняу адступала. Адступленне суправаджалася жорсткими схватками з пратиуникам. За 190 крывавых дзен и начэй вайны 1812 г. адбылося 80 буйных баеу з французами, амаль палова на тэр. Беларуси. У самым пачатку вайны чэрвени — липени найбольш буйныя баи были пад Мирам, навагрудкам, Карэличами. Рухаючыся у глыб Расии армия Напалеона, на працягу липеня заваявала амаль усю тэрыторыю Расии Жадючы за кошт захопл. тэрыторыи пашырыць базу снабжэння сваей армии харчаваннем и куражом Напалеон арганизавау и Литве и Беларуси свае кираване. Увесь апарат киравання састаяу з мясцовых памешчыкау и падчыняуся фр. губернатарам. Выконваючы задачу забеспячэння армии праводзилися массавыя рэквизии фуражу и харчавання у насельництва. Вяликия разбурэнни мели месца на шляху прадвижэння фр. армии. Але бел. народ з першых жа дзен падняуся на партыз барацьбу и стау на шлях непадпарадкавання и сваим памешчыкам. Яны пакидали свае дамы, забирали маемасць и цэлыми весками ухадзили у лясы. Канчатковы разгром армии Напалеона адбыуся на рацэ Беразина у раене Барысава и каля вески Студзенки пры пераправе. На Беразине патанула и загинула каля 20 тыс. французау. Рэштки армии змагли вырвацца з акружэння. 22 листапада быу разбиты апошни арганизаваны атрад французау. У мястэчку Смаргонь Напалеон з рэштками войск, у адзенни польскага афицэру, збег у Парыж. Беларусь падверглася жорсткаму апусташэнню. Рэзка скарацилася колькасць насельництва. Напрыклад, у Минску у 1811 г. было 11 тыс. жыхароу, а у 1812 — каля 3,5 тыс. жыхароу. Амаль напалову скарацилася пагалоу`е жывелы, удвая зменьш. пасеуныя плошчы. Многия населеныя пункты были не тольки разбураны, але и знишчаны. Цяжки стан сялян не хвалявау урад. феад.- прыгонницкия адносины засталися. 3. Апошния дзесяцигодзи 18 ст. пач. 19 ст. пераарыентацыяй беларускай эканомики на расийски рынак. Патрэбы рас. рынку дыктавали пашырэнне пасевау збожжавых и тэхничных культур, бульбы. Памешчыки Магилеускай и Гродзенскай губерняу стали разводзиць танкарунных авечак. Назирауся далейшы рост мануфактур: канатных, палатняных, суконных, шкляных, скураных. У нас гэта были вотчынныя мануфактуры, дзе прымянялася праца прыгонных сялян. Паступова стала ажыуляцца гаспадарчае жыцце гарадоу и гандаль з Беларуси у Маскву, Петярбург и инш. гарады. Вывозилися мед, воск, лен, парусина, сукно, скуры. Пашырыуся вываз на Укр. — беларуски лес выкарыстоували пры будауництве Чарнаморскага флотуВяликую долю вывазу састауляла гарэлка. З рус. гарадоу на Бел. везли прам. тавары: тканины, жалезн. вырабы, посуд, каланияльныя тавары; з Укр. прывозили хлеб, тытунь, жывелу. Указам сената у 1774 г. быу абвешчаны дзяржауны продаж соли. Гандлю спрыяла палаж. дарог. На Беларуси, як и у Расии у гэты перыяд адбывауся працэс разлаж. феад.- прыгон. систэмы и праникненне ва усе сферы эканомики капиталист. формау. Асабиста гэта было бачна у памешч. гаспадарках. У сувязи з павял. попыту на хлеб памешчыки павяличыли сваю запашку. Доля памешчыцких зямель складала ад 30% да 50%усих ворыуных зямель. Была спецыялизацыя с/г вытворчасци. Напрыклад, у Вицебскай губернии и поун. Магилеускай губерниивырошчвалася канапля и г. д. Важнейшай культурай стала бульба, яе пасевы узрасли 20 — 25 разоу. Таварны характар набыло винакурэнне и танкаруннае ауцаводства. Новай з`явай было развицце агратэхники: прам. с/г машын, сартавых сямян, угнаенняу и г. д. Аднак новыя з`явы у памешч. гаспадарках захапляли не больш 2% усих гаспадарак. Прыгонная паншчыная праца, низки узровень тэхники перавагали. С/г марудна уцягвалася у фармираванне капитал. адносин. Развицце тав./ганд. адносин спрыяла павеличэнню маемаснай дэферэнтацыи сярод сялян. Яны падзялялися на 3 катэгорыи: . цяглыя, якия мели зямельныя надзелы; . агародники, якия мели тольки прысядзибную зямлю; . бабыли (кушники, калунники), якия працавали у заможных сялян, або адрабатывали за их паншчыну за аплату натурай. Нягледзячы на захаванне паншчыны капиталистычныя формы усе ж праникали и у сялянскае гаспадарства.